Theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện đứng thứ 64/160 nước về mức độ phát triển Logistics và đứng thứ 4 trong khu vực ASEAN sau Singapore, Malaysia và Thái Lan. Còn theo đánh giá của Agility, năm 2022, Việt Nam xếp hạng thứ 11 trong nhóm 50 thị trường logistics mới nổi toàn cầu. Tốc độ phát triển hằng năm của ngành Logistics Việt Nam đạt từ 14-16%, quy mô 40-42 tỷ USD/năm.
Doanh nghiệp Logistics ở Việt Nam cũng tăng nhanh về số lượng. Đến nay, có khoảng trên 3.000 doanh nghiệp vận tải và logistics trong nước và khoảng 25 tập đoàn giao nhận hàng đầu thế giới hoạt động cung cấp các dịch vụ từ khâu làm thủ tục vận chuyển hàng hóa cho đến khâu đóng thuế hay thanh toán… tại Việt Nam.
Tại Hội nghị Logistics 2023 ngày 5/10 tại TPHCM, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông cho rằng, Việt Nam được đánh giá là có nhiều tiềm năng, lợi thế, cơ hội để thúc đẩy phát triển ngành dịch vụ logistics. Tuy những năm gần đây, do tác động của đại dịch Covid-19 và biến động chính trị toàn cầu, kinh tế - xã hội Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề, nhưng xu thế đã dần tích cực hơn. Nhiệm kỳ này, Quốc hội đã quyết nghị chi 2,87 triệu tỷ đồng kế hoạch đầu tư công trung hạn cho các công trình, dự án. Hai năm 2022-2023, có thêm hơn 143.000 tỷ đồng của Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội để đầu tư cho các dự công trình, dự án quan trọng. Một phần không nhỏ trong nguồn lực này được dành cho hạ tầng giao thông, huyết mạch của nền kinh tế và cũng là huyết mạch của ngành Logistics. Cũng trong hai năm qua, nhiều dự án hạ tầng trọng điểm, các tuyến đường cao tốc quan trọng, kết nối vùng miền đã được xây dựng và hoàn thành. Mục tiêu của Việt Nam là đến năm 2025, hoàn thành 3.000 km đường cao tốc, và đến 2030, hoàn thành 5.000 km đường cao tốc. Ngoài ra, các tuyến đường ven biển, các đường kết nối khác, hạ tầng khác như: sân bay Long Thành, các cảng biển, các sân bay…
Dịch vụ Logistics Việt Nam cần phải có nguồn nhân lực chất lượng cao cả về kỹ năng thực tế, kiến thức chuyên môn.
Cùng với đó, thu hút đầu tư các trung tâm logistics quy mô lớn, tập trung, theo vùng giúp lưu trữ, bảo quản hàng hóa trong thời gian dài từ đó phát luồng phân phối đi các nơi. Đồng thời, chú trọng xây dựng nguồn nhân lực trong lĩnh vực logistics tại Việt Nam; các doanh nghiệp logistics, cần xây dựng chiến lược kinh doanh, thực hiện liên kết chiến lược, liên doanh với các đối tác hoặc hoạt động mua bán sáp nhập doanh nghiệp để tạo ra các doanh nghiệp mạnh, tăng khả năng cạnh tranh.
Sáu xu hướng định hình thị trường
Trước kỳ vọng về phục hồi kinh tế cùng mục tiêu tăng trưởng 6,0% trong năm 2024 của Việt Nam, nhiều doanh nghiệp cũng đưa ra tín hiệu lạc quan. Có 34,5% số doanh nghiệp tham gia khảo sát nhận định ngành logistics sẽ tăng trưởng tốt hơn. Hơn nữa, dự thảo thay thế Thông tư 54/2018/TT-BGTVT về việc tăng 10% giá dịch vụ bốc dỡ container từ năm 2024 tại một số khu vực cũng mang lại triển vọng tích cực hơn cho các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là nhóm ngành khai thác cảng.
Tổng hợp kết quả nghiên cứu của Vietnam Report kết hợp với phỏng vấn chuyên gia trong ngành cho thấy, các xu hướng định hình thị trường Logistics trong năm 2024 và những năm tiếp theo bao gồm:
- Tính linh hoạt của chuỗi cung ứng;
- Nắm bắt tự động hóa, đáp ứng nhu cầu về dữ liệu và khả năng hiển thị theo thời gian thực;
- Nhu cầu ít hơn tải trọng xe tải (Less than truckload - LTL);
- Thị trường vận chuyển hàng hóa kỹ thuật số;
- Thực hiện tích hợp hệ sinh thái;
- Thúc đẩy vận tải biển nội địa tại Việt Nam: tiết kiệm chi phí, giảm phát thải.
Trong xu hướng về thực hiện tích hợp hệ sinh thái, đây là giải pháp giúp các doanh nghiệp logistics bổ sung thêm nhiều ứng dụng và nền tảng vào hệ sinh thái kỹ thuật số của mình, một công cụ tích hợp tất cả các hệ thống khác nhau bên trong và bên ngoài. Thay vì phải sử dụng nhiều giải pháp để tích hợp nhiều nền tảng và đối tác thương mại khác nhau, các công ty có thể sử dụng một nền tảng tích hợp toàn diện. Điều này không chỉ làm giảm sự phức tạp trong tích hợp mà còn giúp giảm thiểu lỗi bằng cách đơn giản hóa các quy trình và kết nối.
Đáng chú ý, về xu hướng thúc đẩy vận tải biển nội địa tại Việt Nam, đây là chìa khóa song hành cùng phát triển mạng lưới đường bộ. Điều tiên quyết khi phát triển vận tải biển nội địa là kết nối cảng biển với hệ thống cảng thủy nội địa, đường cao tốc, đường sắt… Sự kết nối đưa vận tải biển trở thành lựa chọn tốt hơn cho vận chuyển hàng hóa của các doanh nghiệp, góp phần giảm chi phí Logistics và thúc đẩy phát triển kinh tế tại các địa phương. Quan trọng hơn, vận tải biển không thể tự mình đảm bảo sự linh hoạt và hiệu quả cao nhất. Đó là lý do mà sự kết hợp với ít nhất một phương thức vận tải khác càng được nhấn mạnh.
Về ngắn hạn, để đạt được mức tăng trưởng vượt trội, đưa doanh nghiệp vươn mình trong thời kỳ khó khăn hiện tại, nắm bắt xu hướng phát triển của ngành, top 5 chiến lược trong ngắn hạn được các doanh nghiệp logistics ưu tiên áp dụng là:
- Đơn giản hóa quy trình hoạt động để cắt giảm chi phí;
- Đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực;
- Mở rộng chuỗi cung ứng và tìm kiếm thị trường mới;
- Tăng cường hoạt động hậu mãi để gắn kết khách hàng;
- Tăng cường nguồn vốn cho thiết bị công nghệ phục vụ chuyển đổi số.
Chuyển đổi số (số hóa) chuỗi cung ứng là việc ứng dụng các giải pháp công nghệ để tối ưu hóa quy trình cung ứng, giúp quá trình này diễn ra nhanh hơn, chủ động và đáp ứng được khối lượng giao dịch lớn hơn. Cụ thể là xây dựng các hệ thống IoT (internet of things) gồm nhiều thiết bị đầu cuối cho phép truyền dữ liệu trong toàn bộ hệ thống như cảng biển, kho bãi,… mà không cần nhập data đầu vào một cách thủ công.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp trên thế giới đã ứng dụng các thành tựu như phương tiện tự động lái ứng dụng A.I (A.I self-driving vehicles), nền tảng công nghệ điện toán đám mây trong Logistics, Blockchain,… Tại Việt Nam, theo xu hướng phát triển ngành Logistics, nhiều doanh nghiệp chủ động xây dựng nền tảng hệ sinh thái số và hệ thống ePORT giúp giải quyết nhanh chóng các hoạt động Logistics từ khai thác cảng cho tới giao nhận hàng hóa, dịch vụ, giải quyết hóa đơn – chứng từ,…
Thực hiện được đồng bộ, hiệu quả các giải pháp thì ngành logistics Việt Nam sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai.
[1] Đảng Bộ Thành phố Hồ Chí Minh, “Nhận định xu hướng và tạo cơ hội cho logistics Việt Nam phát triển trong tương lai”, 5/10/2023.
[2] Tạp chí Tài chính - Bộ Tài chính, “Sáu xu hướng định hình thị trường logistics năm 2024”, 07/12/2023.
BỘ MÔN QUẢN LÝ CÔNG NGHIỆP